Ο τουρισμός είναι αναμφισβήτητα, μια από τις μεγαλύτερες παγκόσμιες βιομηχανίες. Το 1990 η Μεσογειακές χώρες φιλοξένησαν 35 εκατομμύρια τουρίστες και μέχρι το 2025 προβλέπεται ο αριθμός αυτός να ανέλθει στα 353 εκατομμύρια ετησίως. Οι επιπτώσεις αυτής της δραστηριότητας είναι τεράστιες, η κατανάλωση φυσικών πόρων απειλητική, όπως ήδη έχουμε αναφέρει σε προηγούμενα άρθρα σχετικά με τη βιώσιμη ανάπτυξη και τον τουρισμό.
Η μη αναστρέψιμη υποβάθμιση των πολιτιστικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών χαρακτηριστικών ενός τουριστικού προορισμού από την άναρχη και άνευ ορίων τουριστική ανάπτυξη, οδηγεί στην απώλεια των ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων του προορισμού (φύση-πολιτισμός) και σταδιακά στην παρακμή της οικονομικής δραστηριότητας των τουριστικών περιοχών.
Βέβαια, πολλές μικρές ή μεγάλες αλυσίδες ξενοδοχείων αλλά και ατομικές επιχειρήσεις εφαρμόζουν ορισμένες πρακτικές “πράσινης” εταιρικής ευθύνης και κουλτούρας. Μέσα από δράσεις όπως τα “Green Policy” ή το concept των “eco- hotels ” προσπαθούν να προσαρμοστούν σε ένα περιβάλλον που απαιτεί πλέον δυναμικά μείωση στη κατασπατάληση φυσικών πόρων, εναλλακτικές πηγές ενέργειας αφού η απώλεια των ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων του προορισμού (φύση-πολιτισμός) οδηγεί στη σταδιακή παρακμή της οικονομικής δραστηριότητας καθολικά. Ο δρόμος αυτός ανοίγει ένα πλήθος δράσεων τόσο από πλευράς επιχειρήσεων όσο και σε ατομικό επίπεδο.
Τι είναι ο Υπεύθυνος Τουρισμός ;
Η ένοια του Υπεύθυνου Τουρισμού ορίστηκε στο Κέιπ Τάουν το 2002, παράλληλα με την Παγκόσμια Διάσκεψη Κορυφής για την Αειφόρο Ανάπτυξη. Ο ορισμός, «η Διακήρυξη του Κέιπ Τάουν» είναι πλέον ευρέως αποδεκτή και εγκρίθηκε από την Παγκόσμια Ταξιδιωτική Αγορά το 2007 για την Παγκόσμια Ημέρα Υπεύθυνου Τουρισμού.
Ο Υπεύθυνος Τουρισμός έχει σκοπό «να κάνει καλύτερα μέρη για να ζήσουν οι άνθρωποι και καλύτερα μέρη για να επισκεφθούν οι άνθρωποι». Ο Υπεύθυνος Τουρισμός απαιτεί από τους φορείς, τους ξενοδόχους, τις κυβερνήσεις, τους ντόπιους και τους τουρίστες να αναλάβουν την ευθύνη, να αναλάβουν δράση για να κάνουν τον τουρισμό πιο βιώσιμο.
Πηγή:https://responsibletourismpartnership.org/
Η «Διακήρυξη του Κέιπ Τάουν» αναγνωρίζει ότι ο Υπεύθυνος Τουρισμός έχει διάφορες μορφές και χαρακτηρίζεται από ταξίδια/τουρισμό που:
• Ελαχιστοποιεί τις αρνητικές οικονομικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις
• Δημιουργεί μεγαλύτερα οικονομικά οφέλη για τους ντόπιους και βελτιώνει την ευημερία των κοινοτήτων υποδοχής, βελτιώνει τις συνθήκες εργασίας και την πρόσβαση στη βιομηχανία
• Εμπλέκει τους ντόπιους σε αποφάσεις που επηρεάζουν τη ζωή τους και τις αλλαγές στη ζωής τους
• Συμβάλλει θετικά στη διατήρηση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, στη διατήρηση της παγκόσμιας ποικιλομορφίας
• Παρέχει πιο ευχάριστες εμπειρίες για τους τουρίστες μέσω πιο ουσιαστικών συνδέσεων με τους ντόπιους και μεγαλύτερη κατανόηση των τοπικών πολιτιστικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών θεμάτων
• Παρέχει πρόσβαση σε άτομα με αναπηρίες και σε μειονεκτούντες
• Είναι πολιτισμικά ευαίσθητος, δημιουργεί σεβασμό μεταξύ τουριστών και οικοδεσποτών και χτίζει τοπική υπερηφάνεια και αυτοπεποίθηση
Το “φωτεινό” παράδειγμα της Ελλάδας
Το “ΖΕΝ MINIMAL LUXURY HOUSING (“ZEN”) είναι ένα βραβευμένο κατάλυμμα που βρίσκεται στην παράκτια περιοχή του Τυρού, στη μυθική Αρκαδία. Επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον της στην αναγνώριση των προσπαθειών της στον βιώσιμο σχεδιασμό και λειτουργία του καταλύμματος , η ιδιοκτήτρια του “ΖΕΝ” ξεκίνησε τη συνεργασία της με την EarthCheck το 2019 και πρόσφατα αναγνωρίστηκε ως μέλος της EarthCheck Evaluate.
Το EarthCheck Evaluate αξιολογεί τις οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις ενός φορέα. Το πρόγραμμα χρησιμοποιεί διεθνώς αναγνωρισμένα κριτηρία, συμπεριλαμβανομένων των Στόχων Αειφόρου Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (SDG’s), για την αναφορά των επιδόσεων διαχείρισης που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα τομέων, συμπεριλαμβανομένης της διαχείρισης ρίσκων περιβαλλοντικών επιπτώσεων και της διαχείρισης ποιότητας έργου.
Το “ΖΕΝ” αναπτύχθηκε από την τοπική επιχειρηματία Ξένια Μαστοράκη, ιδρύτρια της LadmArch, ενός δημιουργικού γραφείου που επικεντρώνεται στην αρχιτεκτονική τοπίου, τον πολεοδομικό σχεδιασμό και την αρχιτεκτονική με έδρα την Αθήνα και τη Στοκχόλμη. Σύμφωνα με την ίδια ” O στόχος μας ήταν ξεκάθαρος από την αρχή. Θέλαμε να σχεδιάσουμε ένα βιώσιμο και κοινωνικά συνεκτικό έργο. Πάντα πίστευα στη σημασία της κοινωνικής βιωσιμότητας ως μέσου κοινωνικής αλληλεπίδρασης, προστασίας του περιβάλλοντος και ενίσχυσης της βιοποικιλότητας, της προσβασιμότητας, και της κυκλικής οικονομίας χωρίς αποκλεισμούς”.
Η ευαισθητοποίηση της προς τις βιώσιμες πρακτικές τόσο ως αρχιτέκτονα και αρχιτέκτονα τοπίου, όσο και ως διαχειρίστρια του ξενοδοχειακού αυτού καταλύματος, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη σύλληψη, τον σχεδιασμό και της υλοποίηση του “ΖΕΝ”, κατανοώντας πως η ενημέρωση και η βαθιά συμπόρευση με τις εξελίξεις στο παγκόσμιο γίγνεσθαι δεν αποτελούν απλά επιλογή, αλλά βαθιά υποχρέωση απέναντι στην επιχείρηση, τους επισκέπτες, την κοινότητα και το περιβάλλον.
“Η Ελλάδα είναι ευρέως αναγνωρισμένη ως ένας καινοτόμος, καθαρός, “πράσινος” προορισμός, ο οποίος ταιριάζει απόλυτα με τη θετική και προληπτική προσέγγιση της EarthCheck για την περιβαλλοντική βιωσιμότητα. Είναι ιδιαίτερα συναρπαστικό που επιτύχαμε την αναγνώριση EarthCheck Evaluate, σε μια εποχή που η βιωσιμότητα είναι μια τόσο επίκαιρη συζήτηση. Είμαστε υπερήφανοι που πρωτοστατούμε στην ευρύτερη περιοχή της Κυνουρίας, όσον αφορά στην αειφορία, και συμβάλλουμε ενεργά στην περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση και βιωσιμότητα, όχι μόνο των φιλοξενούμενών μας, αλλά και της ευρύτερης κοινότητας”, συνέχισε η κα. Μαστοράκη, ενημερώνοντας ταυτόχρονα την κοινωνία για τη σημασία του Υπεύθυνου Τουρισμού και τα οφέλη του τοπικά και υπερτοπικά.
Όταν οι εκάστοτε φορείς, όπως το ZEN MINIMAL LUXURY HOUSING, διαχειρίζονται και βελτιώνουν τη συμπεριφορά τους σε τομείς όπως οι περιβαλλοντικές εκπομπές, η ενεργειακή απόδοση και η διαχείριση αποβλήτων, είναι σε θέση να εξοικονομήσουν κέρδη, να υποστηρίξουν τις τοπικές οικονομίες, να διατηρήσουν τους φυσικούς πόρους και τέλος την πολιτιστική κληρονομιά. Έτσι συμβάλλουν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής τόσο της τοπικής κοινότητας όσο και των επισκεπτών.
Γιατί όμως πρέπει να επενδύσουμε στο Υπεύθυνο Τουρισμό;
Μέσω του Υπεύθυνου Τουρισμού προωθούνται, από όλους τους εμπλεκόμενους στον τουρισμό – ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς- , όλες εκείνες οι ενέργειες που έχουν σκοπό τη δημιουργία βιώσιμων περιοχών τόσο σε οικονομικό και περιβαλλοντικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Αναγνωρίζεται η παγκόσμια πρόκληση για μείωση των οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων, κυρίως σε τουριστικούς προορισμούς με αυτόχθονες πληθυσμούς, ώστε μέσω του Παγκόσμιου Κώδικα Δεοντολογίας του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού να γίνουν βήματα προς την εξάλειψη της φτώχειας.
Προωθείται η επιτακτική ανάγκη για συνεργασία των επιχειρήσεων, των τοπικών κοινωνιών, των εθνικών και τοπικών κυβερνήσεων και των ΜΚΟ για την επίτευξη βιώσιμων πρακτικών προς τον αειφόρο τουρισμό.
Ακολουθούνται οι κατευθύντηριες γραμμές για την προστασία των ευάλωτων οικοσυστημάτων, όπως προκύπτουν από τη Σύμβαση για τη Βιοποικιλότητα και η υιοθέτηση πολιτικών Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης για τη διαφανή αναφορά των αποτελεσμάτων στην επίτευξη των στόχων που θέτει η κάθε επιχείρηση.
Προωθούνται πρακτικές που εσωκλείουν τις τοπικές κοινωνίες στην τουριστική ανάπτυξη, συμβάλλοντας έτσι στην ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας προς όφελος των κοινοτήτων και των αυτόχθονων πληθυσμών. Δίνεται έτσι η δυνατότητα όχι μόνο στη συμμετοχή αλλά και στη διαχείριση των επιπτώσεων του τουρισμού σε κάθε περιοχή από την ίδια την τοπική κοινότητα, ενισχύοντας ταυτόχρονα την πολιτιστική κληρονομιά της εκάστοτε περιοχής.
Σκοπός είναι η μεγιστοποιήση των θετικών επιπτώσεων του τουρισμού και η ελαχιστοποίηση των αρνητικών, μέσω της αξιολόγησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων καθ’όλη τη διάρκεια ζωής των τουριστικών εγκαταστάσεων και πρακτικών (μείωση αποβλήτων και υπερβολικής κατανάλωσης, διαχείριση και αποκαταστάση της φυσικής ποικιλομορφίας), μέσω της συμμετοχικής διαδικασίας, του σωστού οικονομικού προγραμματισμού εισροής πόρων (πολλές φορές ακόμα αποκλείοντας την ίδια τουριστική δραστηριότητα στην περιοχή), μέσω της ανάπτυξης και προώθησης τοπικών, παραδοσιακών προϊόντων και υπηρεσιών, ενδυναμώνοντας την τοπική πολιτισμική κληρονομιά, μέσω δίκαιων επιχειρηματικών πρακτικών (δίκαιος καταμερισμός εσόδων – εξόδων ), μέσω της παροχής κατάλληλης υποστήριξης στις μικρές και μεσαίες τοπικές επιχειρήσεις ώστε να ευδοκιμήσουν και να είναι βιώσιμες και τέλος, μέσω της διασφάλισης ότι ο τουρισμός συμβάλλει στη βελτίωση της υγείας και της εκπαίδευσης.
Πως μπορώ να γίνω ενεργός υποστηρικτής στον Υπεύθυνο Τουρισμό;
Μέσω της “Διακήρυξης του Κέιπ Τάουν” όλοι οι συμμετέχοντες φορείς (κυβέρνηση, τοπικές κοινότητες και επιχειρήσεις) δεσμεύονται να συμβάλλουν σε μια περισσότερο ισορροπημένη σχέση μεταξύ φιλοξενούμενων και επισκεπτών, δημιουργώντας καλύτερες συνθήκες στις τοπικές κοινότητες και τους αυτόχθονες πληθυσμούς.
Παράδειγμα, όπως αναφέραμε και παραπάνω, του πως προσεγγίζουμε τον Υπεύθυνο Τουρισμό είναι το “ZEN MINIMAL LUXURY HOUSING“. Με βάση τις αξίες της επιχείρησης, το ZEN MINIMAL LUXURY HOUSING*, μέσω της συνεργασίας του με την EarthCheck** και την ολική της προσέγγιση στον Υπεύθυνο Τουρισμό, έχει προχωρήσει επιτυχώς στη διαδικασία ολοκλήρωσης του προγράμματος EarthCheck Evaluate, μέσω του οποίου έχει διασφαλίσει με διαφάνεια τα εξής:
- Μέσω της συνεργασίας τους με προμηθευτές, επιχειρηματικούς εταίρους και επισκέπτες, εργαζόμαστε ενεργά για τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της επιχείρησης, εστιάζοντας σε κρίσιμους τομείς, συμπεριλαμβανομένων των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, της ενέργειας, των τροφίμων και ποτών, της εσωτερικής ποιότητας του περιβάλλοντος, της αλυσίδας εφοδιασμού, της διαχείρισης αποβλήτων και νερού
- Την υποστήριξη των τοπικών κοινοτήτων και προτεραιότητα στην τοπική αλυσίδα εφοδιασμού
- Την καθιέρωση και αναφορά βασικών δεικτών περιβαλλοντικών επιδόσεων, που παρέχονται από τον ΟΗΕ και την ετήσια αναθεώρηση του σχεδίου δράσης τους για βιωσιμότητα
- Την αύξηση της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης μεταξύ των συνεργατών τους, των επισκεπτών και της κοινότητας
- Την προώθηση και υποστήριξη των πολιτιστικών χαρακτηριστικών της τοπικής κοινωνίας, όπως αυτών της Τσακώνικης Διαλέχτου, της τοπικής υφαντουργίας, γαστρονομίας, παράδοσης
- Την προώθηση της τοπικής βιοποικιλότητας και του χαρακτήρα του τοπίου, μέσω συνεργασίων που προβάλουν αθλητικές, εκπαιδευτικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες στο τοπίο
- Την αρχιτεκτονική προσέγγιση του καταλύματος που αποσκοπεί σε οικολογικά, τοπικά υλικά, βιοκλιματικές λύσεις, σύγχρονη αισθητική και συνεργασία με τοπικό εργατικό δυναμικό
*ZEN MINIMAL LUXURY HOUSE - Ταγματάρχου Αλευρά 42, 22029, Παραλία Τυρού
**EarthCheck- Κορυφαία ομάδα συμβουλευτικών επιχειρήσεων στον κόσμο που ειδικεύεται στη βιωσιμότητα και διαχείριση προορισμών, τόσο για τη ταξιδιωτική όσο και την τουριστική βιομηχανία. Περισσότερα στο Earthcheck.org
Το άρθρο υπογράφει η ομάδα της Touristhings.gr
*Για ερωτήσεις, σχόλια και προτάσεις επικοινωνήστε μαζί μας στο info@touristhings.gr!
